Arabic
Englsh
French
Deutsch
Urdu
Swahili
Hausa
د قبر عذاب
پوښتنه
هیله لرم د قبر د عذاب او نعمتونو په اړه د شرعي حکم بیان او وضاحت وکړۍ .
ځواب
دا د اسلامي عقیدې یو ثابت جز دی چې د قبر عذاب او راحت حق دي ؛ امام بخاري رحمه الله تعلی په دې اړه د مسلمانانو له مور حضرت عائشې صدیقې رضي الله تعالی عنها نه روایت کوي چې هغه وا يي :
((عَذَابُ الْقَبْرِ حَقٌّ))
ژبــــــــاړه : د قبر عذاب حق او ثابت دی .
د قبر عذاب په اسلام کې په خورا ډېرو دلایلو سره ثابت دي چې ځینې یې په لاندې توګه دي :
((وَحَاقَ بِآَلِ فِرْعَوْنَ سُوءُ الْعَذَابِ * النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوًّا وَعَشِيًّا وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آَلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ)) (الغافر : ۴۵ ، ۴۶)
مانا او تفسیر : او نازل شو په اهل د فرعون بد عذاب ،(چې هغه عبارت دی له) اور د جهنم (څخه) چې دوۍ هر سهار او ماښام هغه ته وړاندې کولی شي ، او په هغه ورځ چې قیامت قایم شي (و به ویل شي چې) اهل د فرعون سخت ترین عذاب ته دننه کړۍ .
مانا دا چې فرعون او د هغه قوم ته ډېر بد عذاب ور کول کېږي ؛ دا سې چې سهار او ماښام هغوی د قیامت تر ورځې پورې په خپلو قبرونو کې په اور سوځول کېږي ، او کله چې د قیامت ورځ قایمه شي نو د عذاب ملایکو ته به و ویل شي چې فرعون له خپل قوم سره ټول د اور سخترین عذاب ته دا خل کړۍ.
په بل آیت کې الله (ﷻ) د فاسقانو او کافرانو په هکله دا سې ویلي دي :
((وَلَنُذِيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَى دُونَ الْعَذَابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ )) (السجدة : 21)
مانا او تفسیر : او موږ به هغوی ته ور وڅکو له ادنا عذاب نه (چې نزدې یا کم دی)، مخکې له هغه لوي عذاب نه ( چې د قیامت د ورځې دی ) لپاره د دې چې دوي (حق ته ) را وګرځي .
دا خبره مفسرینو بیان کړې ده چې مراد له (العذاب الأدنى) څخه قریب یا نږ دی چې هغه د قبر عذاب ته ویل کېږي او مراد له ( العذاب الأکبر) څخه د قیامت د ورځې عذاب دی .
په بل آیت کې را غلي دي :
((وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى )) (طه :124)
مانا او تفسیر : او څوک چې زما له ذکر (قرآن)څخه مخ و ګرځوي نو بې شکه چې ژوند به یې تنګ وي(او یا به په قبر کې په عذاب وي) او د قیامت په ورځ به یې موږ ړوند را پورته کړو .
ابو سعید الخدري ا وعبد الله بن مسعود رضي الله عنهما وا يي چې : په آیت شریف کې له ضنک څخهمراد د قبر عذاب دی .
او رسول الله صلی الله علیه وآله وصحبه وسلم ویلي دي :
((قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- « إِنَّمَا الْقَبْرُ رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ أَوْ حُفْرَةٌ مِنْ حُفَرِ النَّارِ .))
ژبــــــــاړه : بې شکه چې قبر یا د جنت له باغچو نه یوه باغچه ده او یا هم د اور له کندو نه یوه کنده ده .
په پورتني حدیث شریف کې دا کلمه چې : او حفرة من حفر النار په دې باندې دلیل دی چې د قبر عذاب شته او ثابت دی .
او زر بن حبیش له علي رضي الله عنه نه روایت کوي چې هغه ویلي دي :
(( كنا نشك في عذاب القبر ، حتى نزلت هذه السورة : ألهاكم التكاثر حتى زرتم المقابر كلا سوف تعلمون ثم كلا سوف تعلمون))
موږ د قبر په عذاب کې شکمن و تر دې چې دا سورت نازل شو [تاسې فخر په زیات والي د مالونو د الله له طاعت او عبادت نه مشغول کړي یاستۍ ،أن تر دې چې مړه شوي او قبرونو ته داخل شوۍ ، داسې نه و پکار ، زر ده چې (په دې قبرونو کې به) تاسې پوه شۍ ( چې دا ډول مشغولیت ښه کار نه و )، بیا هم داسې نه و پکار ، زر ده چې تاسې به پوه شي ( چې دا ډول مشغولیت ښه کار نه و) . ]
((اخرج الشیخان وابن أبي شیبة عن عائشة رضي الله عنها أن النبي صلی الله علیه وآله وسلم قال : نَعَمْ إِنَّهُمْ لَيُعَذَّبُونَ فِى قُبُورِهِمْ عَذَاباً تَسْمَعُهُ الْبَهَائِمُ )) ([1])
امام بخاري ، امامسلم او ابن ابي شیبه رحمة الله علیهم اجمعین له بي بي عائشې رضي الله عنها نه روایت کوي چې نبي کریم صلی الله علیه وآله وصحبه وسلم ویلي دي : هو دوۍ هرومرو په خپلو قبرونو کې عذاب وينې أن تر دې چې حیوانات یې هم اوري .
و اخرج الشیخان وابن أبي شیبة عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ رضي الله عنهما قَالَ : مَرَّ النَّبِيُّ - صلى الله عليه وسلم - بِقَبْرَيْنِ , فَقَالَ : (( إنَّهُمَا لَيُعَذَّبَانِ , وَمَا يُعَذَّبَانِ فِي كَبِيرٍ أَمَّا أَحَدُهُمَا : فَكَانَ لا يَسْتَتِرُ مِنْ الْبَوْلِ , وَأَمَّا الآخَرُ : فَكَانَ يَمْشِي بِالنَّمِيمَةِ فَأَخَذَ جَرِيدَةً رَطْبَةً , فَشَقَّهَا نِصْفَيْنِ , فَغَرَزَ فِي كُلِّ قَبْرٍ وَاحِدَةً ، فَقَالُوا : يَا رَسُولَ اللَّهِ , لِمَ فَعَلْتَ هَذَا ؟ قَالَ : لَعَلَّهُ يُخَفَّفُ عَنْهُمَا مَا لَمْ يَيْبَسَا )) .
بیا هم شیخینو چې امام بخاري او امام مسلم رحمهما الله تعالی دي او ابن أبي شیبه له ابن عباس رضي الله عنه نه حدیث روايت كړی دی چې : نبي کریم صلی الله علیه وآله وسلم د دو قبرونو تر څنګ تېر يده نو و یې ویل چې : دغو دواړو ته عذاب ور کول کېږي او دوۍ د کومې لویې ګناه په سر نه عذابېږي ، دا یو د دوۍ به له بولو یا وړو متیازو نه خپلې جامې نه ساتلې ، او دا بل یې د خلکو تر منځ چوغولي یا شیطاني کوله . بیا رسول الله صلی الله علیه وآله وصحبه و سلم یوه تازه لښته یا څانګه را ماته کړه او په منځ یې نیمه کړه بيا یې نیمه په یوه قبر و دروله او نیمه په بل قبر . صحابه و ویل : یا رسول الله ! داسې دې ولې و کړل ؟ هغه ور ته و ویل : ښایي چې تر څو دا څانګې وچې شوې نه وي نو په دوۍ به عذاب سپک یا کم وي
ابو هریره رضي الله عنه وايي چې : په کافر باندې قبر را تنګېږي آن تر دې چې پښتۍ یې یو په بل کې ننوزي ، او دې ته وایي المعیشة الضنک یعنې تنګ حالت ، او ابو هریره رضي الله عنه له رسول الله صلی الله علیه وآله وصحبه وسلم نه روایت کوي چې هغه و ویل :
أَتَدرَوْنَ فِيمَا أُنْزِلَتْ هَذِهِ الآيَةُ : فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى ، قَالَ : أَتَدْرُونَ مَا الْمَعِيشَةُ الضَّنْكُ ؟ قَالُوا : اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ ، قَالَ : عَذَابُ الْكَافِرِ فِي قَبْرِهِ ، وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ إِنَّهُ لَيُسَلَّطُ عَلَيْهِمْ تِسْعَةٌ وَتِسْعُونَ تِنِّينًا ، أَتَدْرُونَ مَا التِّنِّينُ ؟ قَالَ : تِسْعَةٌ وَتِسْعُونَ حَيَّةً ، لِكُلِّ حَيَّةٍ تسعَةُ رُءُوسٍ يَنْفُخُونَ فِي جِسْمِهِ وَيَلْسَعُونَهُ ، وَيَخْدِشُونَهُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ ویحشر في قبره الی موقفه أعمی
ایا تاسې پوهېږ چې دا آیت د څه په هکله نازل کړی شو : فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى , او بیا یې و ویل :ایا تاسې پوهېږۍ چې مَعِيشَةً ضَنْكًا ــــ چې دحشر په سورت کې را غلی دی او مخکې شرحه شو ــــ څه ته وا يي ؟ صحابه کرامو ور ته و ویل چې الله او د هغه رسول ښه پوهېږي . رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم و ویل : په قبر کې د کافر عذابولو ته وا یي ، او په هغه ذات مې دې قسم وي چې زما نفس د هغه په قدرت کې دی چې الله (ﷻ)به په هغه باندې نهه نوي تنين یعنې لوی لوی ماران مسلط کړي ، ایا تاسې پوهېږۍ چې تنین څه ته وا يي ؟ بیا یې و ویل چې تنین نهه نوي ماران دي ، هر مار نهه سرونه لري چې تر قیامته پورې به د کافر په بدن کې پوکوي او په هغه به خولې لږوي او هغه به چیچې او له قبر نه به یې د هغه د دریدلو ځای ته ړوند را پور ته کړي .
او امام احمد په خپل مسند او حکیم ترمذي رحمهما الله په نوادر الأصول او بیهقي رحمه الله د عذاب القبر په کتاب کې له حضرت حذیفه رضي الله عنه نه حدیث روایت کړی دی چې هغه وا یي :
(عَنْ حُذَيْفَةَ قَالَ : كُنَّا مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فِي جَنَازَةٍ فَلَمَّا انْتَهَيْنَا إِلَى الْقَبْرِ قَعَدَ عَلَى شَفَتِهِ فَجَعَلَ يَـرُدُّ بَصَرَهُ فِيهِ ثُمَّ قَالَ " يُضْغَطُ الْمُؤْمِنُ فِيهِ ضَغْطَةً تَزُولُ مِنْهَا حَمَائِلُهُ ، وَيُمْلأُ عَلَى الْكَافِرِ نَارا . ثُمَّ قَالَ : أَلاَ أُخْبِرُكُمْ بِشَرِّ عِبَادِ اللَّهِ : الْفَظُّ الْمُسْتَكْبِرُ، أَلاَ أُخْبِرُكُمْ بِخَيْرِ عِبَادِ اللَّهِ : الضَّعِيفُ الْمُسْتَضْعَفُ ذُو الطِّمْرَيْنِ لَوْ أَقْسَمَ عَلَى اللَّهِ لأَبَرَّ اللَّهُ قَسَمَهُ )
موږ له نبي کریم صلی الله علیه وآله وسلم سره په یوه جنازه کې شریک شو کله چې قبر ته و رسېدو نو هغه ( ﷺ) د قبر په غاړه کېناسته او د قبر دننه یې یوې خوا او بلې خوا سترګې اړه ولي او بیا یې و ویل : مؤمن په دې قبر کې دا سې زور یا کښېکاګل کېږي چې له دې زور کولو سره خسي کېږي ، او په کافر باندې دا قبر له اوره ډکېږي . بیا یې و ویل : ایا تاسو ته د خدای پاک د ډېر شر اچونکي بنده په اړه خبر در نه کړم : بد خویه متکبر ، ایا تاسو ته د خدای پاک د غوره بنده په اړه خبر در نه کړم : کمزوری , دخلکو په نظر کې حقیر د دو شکېدلو جامو خاوند که چېرې په الله قسم و کړي هرومرو به الله هغه په خپل قسم کې نه حانثوي .
او امام احمد ، ترمذي ، طبراني او بیهقي رحمهم الله تعالی له حضرت جابر بن عبد الله الانصاري رضي الله عنه نه روایت کړی دی چې هغه وا ي :
(عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الأَنْصَارِىِّ قَالَ خَرَجْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- يَوْماً إِلَى سَعْدِ بْنِ مُعَاذٍ حِينَ تُوُفِّىَ - قَالَ - فَلَمَّا صَلَّى عَلَيْهِ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- وَوُضِعَ فِى قَبْرِهِ وَسُوِّىَ عَلَيْهِ سَبَّحَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- فَسَبَّحْنَا طَوِيلاً ثُمَّ كَبَّرَ فَكَبَّرْنَا فَقِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ لِمْ سَبَّحْتَ ثُمَّ كَبَّرْتَ قَالَ « لَقَدْ تَضَايَقَ عَلَى هَذَا الْعَبْدِ الصَّالِحِ قَبْرُهُ حَتَّى فَرَّجَهُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ عَنْهُ ».)
په کومه ورځ چې سعد بن معاذ رضي الله عنه وفات شو نو موږ له رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم سره د هغه جنازې ته ور و وتلو ، هغه وا یي : کله چې رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم په سعد د جنازې لمونځ ادا کړ او په قبر کې کېښودل شو او قبر یې جوړ شو رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم سبحان الله و ویل موږ هم ښه زیات سبحان الله و ويل بیا رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم الله أکبر و ویل موږ هم تکبیر و ویل ، وروسته يو چا پوښتنه و کړه : یا رسول الله ، ولې دې تسبیح و ویل بیا دې تکبیر و ویل؟ هغه و ویل : په دې نیک بنده باندې قبر را تنګ شو تر دې چې بیا الله جل جلاله هغه بیر ته پراخه کړ .
نو له دې مخکېني بیان نه دا را څرګنده شوه چې : د قبر عذاب په قران کریم او نبوي احادیثو او اجماع د امت باندې ثابت دی او هر مؤمن مسلمان چې په الله او د قیامت په ورځ ایمان لري باید چې د قبر له عذاب نه انکار و نه کړي
والله سبحانه وتعالی أعلم
([1]) دا حدیث په صحیح البخاري ، صحیح مسلم او امام احمد بن حنبل په مسند کې ذکر کړی دی .
