Je! Inawezekana kuwasilisha maoni ya jumla ya Misingi ya Fikira za Kiislamu, Mbinu zake za kitabia na umuhimu wake?

 2- Mawazo ya Kiisilamu: Neno Juu ya (Misingi yake - Mbinu za Kitabia - Umuhimu Wake)
Swali:
Je! Inawezekana kuwasilisha maoni ya jumla ya Misingi ya Fikira za Kiislamu, Mbinu zake za kitabia na umuhimu wake?
Jibu:
Kwa jina la Mwenyezi Mungu, sifa njema zote ni za Mwenyezi Mungu, na rehma na amani zimwendee bwana wetu Mtume wa Mwenyezi Mungu, jamaa zake, masahaba wake na wanaomfuata, na baada ya hayo:
Mawazo ya Kiislamu yana mbinu asili ambayo kwayo hatuhitaji kuiga, lakini ndani yake tunahitaji hoja na dalili, na tunahitaji kuwasilisha picha sahihi ya Uislamu katika sifa zake za kimsingi, ili mtu yeyote aweze kulinganisha kati yake na dini zingine, na madhehebu ya kigeni, na kuhifadhi mambo yote ya Uislamu, bila kuingia kwenye mitego ya madhehebu na mizozo ya kifiqhi.
Mawazo ya Kiisilamu ni matokeo ya mada ambayo hushughulikia akili ya mwanadamu inayogusia Ulimwengu wetu halisi uliowekwa na Ulimwengu unaoonekana, na mawazo hayo yanaisukuma akili kutafakari, kutazama na kuzingatia maswala ya imani, ibada, maadili, mwenendo, na tabia katika Uislamu.
Mawazo ya Kiislamu sio nadharia tu katika siasa au nadharia ya vita, na sio nadharia tu ya jamii, sio nadharia katika eneo hili au lile, bali ni muundo wa kiitikadi ambao unatokana na uhusiano wa mtu binafsi na mwingine hapa duniani, kwa uhusiano wa mtu binafsi na Ulimwengu na dunia, kwa uhusiano wa mtu binafsi na ulimwengu na dunia kwa Muumba.
Mchakato wa kufikiria unafutwa katika sehemu rahisi, kama wanasaikolojia wanavyosema, moja yao ina swali ambalo linaangaza akilini au shida inayomkabili mtu, inayochukua hisia zake, na kutafuta njia za kupata jibu la kushawishi ambalo linampendeza.
Halafu kufikiria kawaida hufuata aina ya tabia na utumiaji wa mbinu nzuri ambazo akili imeongozwa kwake, au mifumo ya kimungu ambayo Mitume, A.S., waliileta.
Mawazo ya Kiislamu yamejikita katika: misingi yake ya kiitikadi - mbinu zake za kitabia - umuhimu wake wa kiroho - na mielekeo yake ya kimaadili.
A - Misingi ya kiitikadi ya fikira za Kiislamu:
Itikadi, katika dhana yake ya jumla, inaelezea imani ambayo imetambua katika moyo kwa misingi ambayo ndiyo ni mwelekeo unganishi na uhusiano kati ya wafuasi wake, na misingi ya itikadi ya Kiislamu ni kama ifuatavyo:
Uhuru wa itikadi: Sheria ya Kiislamu ndiyo ni sheria pekee ya Mwenyezi Mungu ambayo imeulingania uhuru wa itikadi, na inampa kila mtu uhuru kamili wa kukumbatia chochote anachotaka. Mwenyezi anasema: {Hapana kulazimisha katika Dini.} [AL BAQARAH: 256] Vile vile Mwenyezi Mungu anasema: {Je, wewe utawalazimisha watu kwa nguvu mpaka wawe Waumini?} [YUNUS: 99].
Ukweli wa itikadi: Nia kuu iliyothibitishwa katika Qur'ani Tukufu kwa kiwango cha kwanza ni ukweli wa itikadi na kuabudu Mwenyezi Mungu aliyeumba mbingu na ardhi. Mitume wote waliita hivyo kama anavyosema Mwenyezi Mungu: {Enyi kaumu yangu! Muabuduni Mwenyezi Mungu. Nyinyi hamna Mungu ila Yeye.} [AL-AARAF: 59]
Misingi ya itikadi: imani kwa Mwenyezi Mungu peke yake - kuamini kuwako kwa malaika - Kuamini Vitabu vilivyoteremshwa kwa Manabii na Mitume - Kuamini Mitume - imani ya kufufuliwa na Siku ya Mwisho, na Misingi hii imetajwa katika Qu’rani kama anavyosema Mwenyezi Mungu Mtukufu: {Mtume ameyaamini aliyoteremshiwa kutoka kwa Mola Mlezi wake, na Waumini vile vile. Wote wamemuamini Mwenyezi Mungu, na Malaika wake, na Vitabu vyake na Mitume wake. Hatutafautishi baina ya yeyote katika Mitume wake, na (Waumini) husema: Tumesikia na tumetii. Tunakuomba msamaha ewe Mola Mlezi wetu! Na marejeo ni kwako} [AL-BAQARAH: 285], na Mwenyezi alisema pia: {Na anayemkataa Mwenyezi Mungu, na Malaika wake, na Vitabu vyake, na Mitume wake, na Siku ya Akhera, basi huyo amekwisha potelea mbali} [ AN-NISAA: 136]
Utulivu wa itikadi: Ni moja ya kanuni za kimsingi za itikadi ya Kiislamu, ambayo kupitia kwayo inawezekana kukabiliana na wasiwasi unapoibuka, na mkanganyiko wa mambo unaowasumbua watu wengi. Mwenyezi Mungu ametuongoza kwa umuhimu wa uvumilivu katika itikadi, na kuacha wasiwasi na kusita. Mwenyezi Mungu alisema: {Na katika watu wapo wanao muabudu Mwenyezi Mungu kwa ukingoni. Ikimfikia kheri hutulia kwayo, na ukimfikia msukosuko hugeuza uso wake. Amekhasiri dunia na Akhera; hiyo ndiyo khasara iliyo wazi.} [AL-HAJ: 11]
Uwazi wa itikadi: Itikadi ya Kiislamu inajulikana kwa uwazi, mshikamano na kuondoa kila kile kinachoweza kuingia katika akili danganyifu au tuhuma, na itikadi ya Uislamu ni msingi wa kumtambua Mwenyezi Mungu peke yake kama Mungu, Mola, Muumba na Mwenye Kuabudiwa, na kwa Upweke wake katika Nafsi yake, Sifa zake, na Matendo yake.
B- Mbinu za kitabia kwa fikira za Kiislamu:
Mbinu za kitabia katika fikra za Kiislamu zinategemea dhana ya ibada, ambayo furaha ya Ulimwengu na akhera hupatikana kwa mtu, na ibada katika Uislamu ina dhana pana inayofikia vitendo vyote vya maisha ya mwanadamu ambayo ni mbalimbali, Mwenyezi Mungu anasema: {Sema: Hakika Swala yangu, na ibada zangu, na uhai wangu, na kufa kwangu, ni kwa ajili ya Mwenyezi Mungu, Mola Mlezi wa viumbe vyote.} [AL-ANA'AM: 162}.
Ibada katika Uislamu ni jambo muhimu katika nyanja za kielimu na za kinidhamu ambazo Uislamu umepanua ili kumlinda mwanadamu. Nayo ni uboreshaji wa maadili na malezi ya roho ili kukabiliana na changamoto za maisha, na humfungulia mwanadamu milango ya Akhera. Kwa upande mwingine, ibada ni shida na mtihani. Mwenyeze Mungu anasema: {Na tunakujaribuni kwa mtihani wa shari na kheri. Na kwetu Sisi mtarejeshwa.} [AL-ANBIYAA: 35]. Kwa upande wa tatu ni haki ya Uungu, na Mwenyezi Mungu anasema: {Nami sikuwaumba majini na watu ila waniabudu Mimi.} [ADHA-DHARIYAAT: 56] Kwa upande wa nne, ibada katika Uislamu inaunda maana ya maisha halisi ya mwanadamu, na husaidia mtu kuufikia ukamilifu bila kungojea hadi baada ya kutoweka kwa tamaa za mwili, kama ilivyo katika dini zingine, au kupitia mfululizo wa kuzaliwa upya kwa roho kama katika Uhindu, au baada ya kutokuwepo kwa nafsi ya sehemu kama katika Ubudha. Uislamu unaweka nia katika nafasi ya kwanza, jambo ambalo kwalo ibada hufanyika, na mila hubadilishwa kuwa utii. Uislamu pia umehalalisha matendo ya ibada ambayo ni pamoja na malezi ya roho na mwili, malezi ya Dini na Dunia, malezi ya maandalizi ya kisaikolojia na kimaadili, malezi ya kuwa katika Umoja na Kikundi, malezi ya kuwa mwema, utaratibu, usawa na udugu kama ilivyo katika Swala, malezi ya kuwa na upatanishi na sio ubadhirifu na uzingatiaji wa maskini kama katika Zakat, na malezi ya kuwa na huruma na uvumilivu, kuimarisha mapenzi, kufufua dhamiri, kama katika kufunga, na malezi ya kuwa na tabia ya mashauriano, udugu, usawa, usalama, kutubu na kuomba msamaha.
Uislamu unajali uhusiano wa kidunia kati ya mtu huyo na mazingira yake katika mbinu zake za kitabia, na hauridhiki na kuishia katika uhusiano kati ya mtu na muumba wake tu.

C - Maadili ya kiroho ya mawazo ya Kiisilamu:
Hakuna shaka kuwa kuna mfumo jumuishi na mzuri wa maadili ya hali ya juu ambayo yanawakilisha maadili ya kiroho ya fikira za Kiislamu, juu yake inakuja: uhuru - uadilifu - amani - uchamungu - uaminifu - usawa. Thamani ya kiroho tu inayotokana na dini ya kweli ambayo ndiyo inayoweza kumwongoza mtu, kwa sababu maadili haya kama anavyosema Mwenyezi Mungu: {Huo ndio ufundi wa Mwenyezi Mungu aliye tengeneza vilivyo kila kitu. Hakika Yeye anazo khabari za yote myatendayo} [AN-NAML: 88]. Hakuna shaka kwamba kila moja miongoni mwa maadili ya Uislamu linastahili kuchunguzwa kwenye mada moja au zaidi.
Wakati Uislamu ulipokuja pamoja na maadili yake ulifuata mwito wa njia ya hekima na mawaidha mema, Mwenyazi Mungu anasema {Waite waelekee kwenye Njia ya Mola wako Mlezi kwa hikima na mawaidha mema, na ujadiliane nao kwa namna iliyo bora. Hakika Mola wako Mlezi ndiye anaye mjua zaidi aliye ipotea Njia yake, na Yeye ndiye anaye wajua zaidi walio ongoka.} [AN-NAHL: 125].
Misingi ya kidini na maadili ya kiroho huathiri dhamiri za watu binafsi, na kwa tabia zao na kuunda mambo makubwa ya maadili yao, Uislamu umeanzisha mila zote katika ibada na shughuli kwa misingi ya kimaadili, Mwenyezi Mungu alisema {Hakika Mwenyezi Mungu anaamrisha kufanya uadilifu, na hisani,na kuwapa jamaa; na anakataza uchafu, na uovu, na dhulma. Anakuwaidhini ili mpate kukumbuka.} [AN-NAHL: 90].
Msingi wa maadili katika Uislamu unasimama kama kizuizi kisichoweza kuingiliwa ambacho kinazuia kuanguka kwetu chini ya uzito wa maadili ya uwongo ambayo unatumika katika ustaarabu wa kisasa, kama vile ukweli kwamba lengo linahalalisha njia, tafsiri ya nyenzo ya historia na ya ukweli na hata ya mambo yote, tafsiri ya kijinsia ya tabia ya mwanadamu, kuaminiana au kuyakana maadili, na kama ni hivyo, kutoka katika upotofu wa kifikra ambao Uislamu umetulinda kwa kuyaasisi maisha yote kwa Msingi wa kumwamini Mwenyezi Mungu peke yake, na kupitisha kutoka kwa Mwenyezi Mungu mbinu ya nyenzo, mbinu ya roho, mbinu ya maisha, na mbinu ya Maadili.
Na Mwenyezi Mungu Mtukufu ni Mjuzi zaidi.
Marejeo: - Al-Fikr Al-Islami (Mabadiih - Manahijih - Qiyamih - Akhalqiyatih), na Profesa Dkt. Muhammad Al-Sadiq Afifi, Kairo: Maktabat Al-Khanji, 1977.
- Fii Al-Fikr Al-Islami Min Al-Wijahtil Adabiyah, na Dkt. Muhammad Ahmad Al-Azab, Kairo: Al—Majlis Al-Aala Lelthaqafah, 1983 BK, (uk. 55).