Kulipiza Kisasi
Question
Ilitokea katika kijiji chetu, kijiji cha Al-Wadi, katika wilaya ya Al-Saff, mkoa wa Giza, kwamba mtu mmoja aliwaua watu wawili na kuwachoma moto, kisha akakamatwa na kufungwa gerezani kwa kesi hii kutokana na hukumu iliyotolewa mbele ya mahakama. Lakini shida iliyopo sasa ni kwamba familia zote za wafiwa zinataka kulipiza kisasi kwa ajili ya marehemu wao dhidi ya mmoja wa jamaa wa mtuhumiwa wa mauaji, kwa hivyo ni ipi hukumu ya Sheria ya Kiislamu juu ya jambo hili?
Answer
Sifa zote njema ni za Allah pekee, na swala na salamu ziwe juu ya Bwana wetu Muhammad Mtume wa Mwenyezi Mungu, na pia juu ya jamaa zake na maswahaba zake, na juu ya wale wanaowafuata kwa wema mpaka Siku ya Malipo.
Uislamu unapenda sana kulinda maisha ya mwanadamu, kuufanya utunzaji wake kuwa ni lengo la kisheria, na kukataza shambulio dhidi yake, na kumtishia mnyanyasaji kwa vitisho vikali. Mwanadamu ni umbile la Mwenyezi Mungu hapa duniani, amelaaniwa yule anayeliharibu.
Mwenyezi Mungu amesema: {Kwa sababu ya hayo tuliwaandikia Wana wa Israili ya kwamba aliye muuwa mtu bila ya yeye kuuwa, au kufanya uchafuzi katika nchi, basi ni kama amewauwa watu wote. Na mwenye kumuokoa mtu na mauti ni kama amewaokoa watu wote.} [AL MAIDAH: 32].
Na Mwenyezi Mungu amesema: {Wala msiuwe nafsi ambayo Mwenyezi Mungu ameharimisha kuiuwa, ila ikiwa kwa haki. Hayo amekuusieni ili myatie akilini.} [AL ANA'AM: 151]
Vile vile Mwenyezi Mungu amesema: {Na mwenye kumuuwa Muumini kwa kukusudia, basi malipo yake ni Jahannamu humo atadumu, na Mwenyezi Mungu amemkasirikia, na amemlaani, na amemuandalia adhabu kubwa.} [AN NISAA: 93].
Imepokelewa kutoka kwa Masheikh wawili (Al-Bukhariy na Muslim) kutoka kwa Anas, R.A, kwamba Mtume, S.A.W. alitaja madhambi makubwa, au aliulizwa juu ya madhambi makubwa, kwa hivyo akasema: “Kumshirikisha Allah, kutowafanyia wema wazazi wawili, kuua nafsi na kusema uongo.”
Imepokelewa kutoka kwa Al-Bukhariy kutoka kwa Ibn Omar, R..A, kwamba Mtume wa Mungu, S.A.W., amesema: “Muumini hatabanwa katika dini yake mpaka atakapomwaga damu iliyokatazwa.” Maana yake - kama Al-Hafiz Ibn al-Jawziy anavyosema katika kitabu cha: [Kashf Al-Mushkil Min Hadithi As-Sahihaini 2/590, Dar Al-Watan] - ni kwamba katika dhambi yoyote iliyofanywa, ilikuwa na njia ya nje katika dini na Sheria isipokuwa mauaji; hali yake ni ngumu.
Imepokelewa kutoka kwa At-Tirmidhiy na imeboreshwa na Ibn Abbas, R.A, kwamba Mtume, S.A.W., amesema: “Aliyeuawa atakuja na muuaji Siku ya Kiyama: kichwa chake mkononi mwake, na mishipa yake ya shingo inatoka damu, akisema: Ewe Mola wangu Mlezi, huyu aliniua, mpaka Mwenyezi Mungu amkaribisha karibu na kiti cha enzi”
Imepokelewa kutoka kwa At-Tirmidhiy kutoka kwa Abu Said Al-Khudri na Abu Hurairah, R.A., kwamba Mtume wa Allah, S.A.W., amesema: “Ikiwa wenyeji wa mbingu na watu wa dunia walishiriki katika kumwaga damu ya muumini, Mwenyezi Mungu angewatupa Motoni.”
Imepokelewa kutoka kwa Al-Bukhariy kutoka kwa Abdullah Ibn Amr, R.A., kutoka kwa Mtume, S.A.W., amesema: “Yeyote atakayemuua Mu'ahid / mtu aliyepewa hifadhi na Waislamu kwa mkataba hatasikia harufu ya Pepo, na hakika harufu yake inahisika umbali wa (mwendo wa) miaka arubaini.”
Imepokelewa kutoka kwa Al-Bukhariy kutoka kwa Ibn Umar, R.A., kwamba alisema: “Kati ya shida, ambazo hakuna njia ya kutoka kwa yule aliyejitumbukiza ndani yake, ni kumwaga damu isiyo halali bila ya haki”. Na matini nyingine za kidini ambazo zinaelezea ubaya wa dhambi hii, na vitisho vya atakayeifanya na adhabu yake katika Akhera.
Ama kuhusu hukumu za kidunia, Sheria imepanga adhabu kali ya mauaji yaliyokusudiwa, ambayo ni kulipiza kisasi kutoka kwa muuaji. Adhabu kulingana na ile aliyoitenda kwa mikono yake, kwa makusudi: ni nia ya kitendo cha kushambulia, nia ya mtu mwenyewe, na kitendo cha aina ya kile kinachoua kiuhakika au mara kwa mara [kama ilivyotajwa katika kitabu cha “Mughni Al-Muhtaaj” na mwanachuoni Al -Khatib Al-Sherbini (5/212, Dar Al-Kutub Al-Ilmiyya)].
Ikiwa familia ya aliyeuawa, au mmoja wao, alimsamehe muuaji, adhabu imeachiliwa kwake na atahitajika kutoa pesa za umwagaji damu (diyah). Mwenyezi Mungu anasema: {Enyi mlio amini! Mmepewa ruhusa kulipa kisasi katika walio uwawa - muungwana kwa muungwana, na mtumwa kwa mtumwa, na mwanamke kwa mwanamke. Na anaye samehewa na ndugu yake chochote basi ashikwe kulipa kwa wema, na yeye alipe kwa ihsani. Huko ni kupunguziwa kuliko tokana na Mola wenu Mlezi, na ni rehema. Na atakaye vuka mipaka baada ya haya, basi yeye atapata adhabu chungu.} [AL BAQARAH: 178].
Kwa adhabu hii, Sheria ilianzisha vizuizi muhimu vya kijamii. Kwa kutumia kulipiza kisasi, damu huhifadhiwa, kama Waarabu walivyosema: “Kuua kunazuia kuua.” Na Mwenyezi Mungu amesema: {Mtakuwa nao uhai mzuri katika kulipiza kisasi enyi wenye akili, ili msalimike.} [AL BAQARAH: 179].
Imamu Ar-Razi alisema katika “Tafsiri yake” (5/229, Dar At-Turath Al-Arabiy): [Maana ya Aya hii sio kwamba kulipiza kisasi ni uhai; Kwa sababu hali ya kulipiza kisasi ni kuondolewa kwa uhai, na hali ya kuondolewa kwa kitu haiwezi kuwa sawa na kitu hicho. Badala yake, kinachomaanishwa ni kwamba sheria ya kulipiza kisasi inaongoza kwa uhai kwa mtu ambaye anataka kuwa muuaji, na katika haki ya mtu ambaye anataka kuuawa, na kwa haki ya wengine pia. Kwa yule anayetaka kuwa muuaji: kwa sababu ikiwa anajua kwamba ikiwa atauawa, ataacha mauaji, kwa hivyo hatauwa, kwa hivyo yeye bado anaishi. Kwa haki ya wengine: kwa sababu katika sheria ya kulipiza kisasi, kuishi kwa wale ambao wanakusudia kuua, au wale ambao wanakusudiwa kuuawa, na katika kuishi kwao kuishi kwa wale ambao wao hawatavumilia; Kwa sababu fitna imekuzwa na mauaji, na inapelekea vita ambayo inaishia kuuawa kwa watu wengi, na kwa maoni ya kwamba kulipiza kisasi ni halali kinamaliza hayo yote, na katika kuondolewa kwake maisha ya wote yanaondoka].
Sheria pia ilizingatia nafsi za wafiwa kwa adhabu ya kulipiza kisasi, ambayo inakwepa maumivu na hamu ya kulipa thawabu ya damu ya mwenzao, na haikulazimisha msamaha, lakini badala yake ikafanya kuwa chaguo bora. mtenda hulipwa na hulipwa kwa hilo.
Imamu Shafi, R.A., anasema katika Kitabu cha: [Al-Ummu 6/8]: "Iliandikwa kwa watu wa Taurati kwamba yeyote anayeua mtu bila haki ataongozwa naye, na hatasamehewa na pesa za damu hazitakubaliwa kutoka kwake. Kwa watu wa Injili walilazimishwa kumsamehe anayeua na wasimuue. Na iliruhusiwa kwa Umma wa Muhammad, S.A.W, kuua au kuchukua pesa za damu au kusamehe, huo ndio msemo wa Mwenyezi Mungu Mtukufu: {Huko ni kupunguziwa kuliko tokana na Mola wenu Mlezi, na ni rehema}; Anasema: Pesa za umwagaji damu ni kitulizo kutoka kwa Mwenyezi Mungu, pesa hii ya umwagaji damu ni kwa ajili ya kutoua.]
Hivyo Mtungaji wa Sheria pia alionya kwamba uadilifu unapaswa kuzingatiwa wakati wa kutimiza adhabu, na uadilifu hapa unajumuisha mambo mawili: Kwanza: haipaswi kupita kiasi cha kumtesa muuaji kabla ya kumwadhibu aliyeua au kukeketa mwili wake baada ya adhabu yake. Ya pili: kutokwenda zaidi ya kuua wale ambao hawana hatia ya wale ambao wana uhusiano na muuaji kwa jamaa na kadhalika; Mwenyezi Mungu alisema: {Na aliye uliwa kwa kudhulumiwa basi tumempa madaraka mrithi wake. Lakini asipite mpaka katika kuuwa. Kwani yeye anasaidiwa} [AL ISRAA: 33].
Imamu Al-Baydhawiy alisema katika Tafsiri yake [3/254, Dar At-Turath Al-Arabiy]: “Na aliye uliwa kwa kudhulumiwa” hatakiwi kuuawa, “basi tumempa madaraka mrithi wake”; Kwa yule anayefuata mambo yake baada ya kifo chake, na yeye ndiye mrithi; Usemi wake Mwenyezi Mungu: “kudhulumiwa” unaonesha kuwa mauaji ni shambulizi la makusudi. Makosa hayaitwi udhalimu. “Lakini asipite mpaka” Naye ni: muuaji. “katika kuuwa”; kwa kuuawa mtu ambaye hastahili kuuawa; Mtu mwenye busara hafanyi kile kinachomletea uharibifu. au mrithi wake vivyo hivyo, au mauaji ya asiye muuaji].
Maana hii yenye mafunzo kutoka katika Aya hii nzuri ni uhalifu wa aina ya kulipiza kisasi; Ambao kulipiza kisasi kwa ajili ya damu ya mtu aliyeuawa kulipiza kisasi kwa kumuua ndugu wa muuaji. Hii ni moja ya mila ya zama za kabla ya Uislamu ambayo Uislamu ulikuja kuitokomeza. Kwa hivyo ikiwa mmoja wao aliuawa, hawakuridhika na kumuua muuaji wake, lakini badala yake waliingilia familia na ukoo wake, ili vita vikali viendelee kuwepo kati yao kwa kulipiza kisasi, na ilijulikana kama ni ukabila.
Imamu Shafi, R.A., anasema katika kitabu cha: [Al-Ummu 6/8, Dar Al-Ma'rifa]: "Ilikuwa Mtukufu wa Waarabu abapouawa, muuaji wake anapitisha mauaji kwa wale ambao hawakumuua miongoni mwa Watukufu wa kabila ambalo mmoja wao alimuua, na labda hawakuridhika isipokuwa kwa kuuwa idadi kubwa zaidi, Kwa hivyo tajiri mmoja, Shasa bin Zuhair, aliuawa, kwa hivyo baba yake, Zuhair bin Judima, aliwakusanya pamoja, kwa hivyo wakamwambia - au wengine wa wale aliowauliza -: Unataka nini juu ya mauaji ya Shasa? Akasema: hayanitoshelezi isipokuwa mambo matatu, wakasema ni yapi hayo? Akasema Mnirejeshee uhai wa Shasa, au mjaze joho langu nyota za mbinguni, au mnipe tajiri mkubwa nikamuua, na bado sioni kuwa nimechukua kitu badala yake. Kulaib aliuawa na Wael, kwa hivyo walipigana kwa muda mrefu, na baadhi yao walitengana nao, kwa hivyo walimjeruhi mtoto wake, aliyeitwa: (Bajir), aliwajia na kusema: mmejua kutengwa kwangu, Bajir kwa Kulaib, acheni vita.
Hakuna shaka kuwa hali ya kulipiza kisasi kwa njia hii ni kosa kubwa dhidi ya roho zisizo na makosa, na kuzichukua kama uhalifu wa mwingine. Na Mwenyezi Mungu anasema: {Na habebi mwenye kubeba mzigo wa mwenziwe} [AL ANA'AM: 164]; Ibn Abbas, R.A., alisema katika tafsiri yake: “Hakuna mtu atakayehesabiwa kwa dhambi ya mwengine” [Rejea: Al-Durr Al-Manthur 7/213, Dar Al -Fikr].
Na Mwenyezi Mungu anasema: {Na mkilipiza basi lipizeni sawa na vile mlivyo adhibiwa. Na ikiwa mtasubiri, basi hakika hivyo ni bora zaidi kwa wanao subiri.} [AN NAHL: 126]. Imepokelewa kutoka kwa Al-Tirmidhi kutoka kwa Ubayy Ibn Kaab, R.A., alisema: “Siku ya Uhud, wanaume sitini na wanne walijeruhiwa kutoka Al-Ansariy, na kutoka kwa Wahamiaji (Al-Muhajiriin) walijeruhiwa sita, kati yao ni Hamzah, kwa hivyo walikatwa viungo vyao. Na ilipokuwa siku ya kutekwa kwa Makka, ndipo Mwenyezi Mungu Mtukufu akateremsha Aya hii: {Na mkilipiza basi lipizeni sawa na vile mlivyo adhibiwa. Na ikiwa mtasubiri, basi hakika hivyo ni bora zaidi kwa wanao subiri.} Mtu mmoja akasema: Hakutakuwa na Maquraishi baada ya leo.Mtume wa Mwenyezi Mungu, amani na baraka ziwe juu yake na familia yake, alisema: “Achana na watu isipokuwa wanne.”
Imepokelewa kutoka kwa Al-Hakim katika “Al-Mustadrak” kutoka kwa Abu Hurairah, R.A., kwamba Mtume, S.A.W., siku ya Uhud alimwangalia Hamzah, ambaye alikuwa ameuawa na akakatwa viungo vyake. Akaona hali ambayo hakuwahi kuiona katika hali ambayo ilimuumiza moyo wake zaidi, na aliapa akiwa amesimama mahali pake: “Wallahi, nitakata viungo vya sabini kati yao badala yako.” Kwa hivyo Aya hii ya Qur'ani iliteremshwa wakati aliposimama mahali pake, na hakuondoka: {Na mkilipiza basi lipizeni sawa na vile mlivyo adhibiwa. Na ikiwa mtasubiri, basi hakika hivyo ni bora zaidi kwa wanao subiri.} Mpaka amalize surah, na Mtume wa Mwenyezi Mungu, S.A.W., alifanya toba kwa kiapo chake na akajizuia anachotaka.
Imamu Al-Baydawiy alisema katika Tafsiri yake [3/245, Dar Ihyaa At-Turath Al-Arabiy]: [Na kuna dalili kwamba anayelipiza kisasi ana haki ya kulipiza sawa na mkosaji, na sio kumzidi. Alihimiza msamaha kwa kusema: “Na mkilipiza”, na alisisitiza kwa kusema: “Na ikiwa mtasubiri”, yaani Subira “ni bora zaidi kwa wanao subiri” zaidi kuliko kulipiza.
Vivyo hivyo, kanuni ya kisheria inasema: madhara bado yanasababishwa na madhara [Rejea: Al-Ashbah Wal-Nadhair na Al-Hafiz Al-Suyutiy uk. 86, Dar Al-Kutub Al-Elmiyyah]; Ikiwa watu wa waliouawa wameumizwa kwa kuuawa kwa jamaa yao, na uchungu na huzuni uliwapata, basi hii haitoi haki inayokubalika ya kutibu uchungu wao kwa kuumiza wasio na hatia, au lawama kwa sababu ya yaliyotokea kwa aliyeuawa.
Pia kuna uharibifu mwingine katika tabia ya kulipiza kisasi kwa ujumla, ambayo ni ukiukaji kwa mlezi katika baadhi ya mamlaka yake ambayo Sheria imempangia na kumkabidhi bila wengine, hali hii ni kushughulikia utekelezaji wa adhabu.
Na ukiukaji kwa mlezi kwa ujumla ni marufuku na haramu. Kwa sababu ni ukiukaji wa haki yake kushindana naye kwa kile kilicho chake, kwa upande mmoja, na ukiukaji wa uwezo wa umma, ambao umewakilisha mtawala kusimamia mambo yake, kwa upande mwingine.
Imepokelewa kutoka kwa Ibn Zanjaweh katika kitabu cha: [Al-Amwal 3/1152, Malik Faisal Lel-Buhuth Wad-Dirasaat Al-Islamiyah] kutoka kwa Muslim Ibn Yasar, kutoka kwa Abu Abdullah, R.A., ambaye ni mmoja wa masahaba wa Mtume, R.A., Muslim alisema: Ibn Omar, R.A., alikuwa akituamuru tuchukue kutoka kwake; Alisema: “Yeye ni mwanchuoni, basi chukua kutoka kwake.” Kwa hivyo nikamsikia akisema: “Zaka, adhabu, ngawira, na Swala ya Ijumaa: ni kwa mtawala .”
Imepokelewa kutoka kwa Al-Baihaqiy katika kitabu chake Sunan yake Al-Kubra kutoka kwa Ibn Abi Al-Zinad, kutoka kwa baba yake, kutoka kwa wanasheria ambao mapokezi yao yanaishia watu wa Madina, walikuwa wakisema: “Hairuhusiwi kwa yeyote kuweka adhabu yoyote bila kurejelea kwa mtawala.”
Imamu Al-Qurtubiy alisema katika kitabu cha: [Tafsiri yake 2 / 245-246, Dar Al-Kutub Al-Masriyah]: "Hakuna ubishi kwamba kulipiza kisasi kwa mauaji huwekwa tu na wale walio na mamlaka; ni wajibu kwao kutekeleza kisasi, kusimamia adhabu, na kadhalika. Kwa sababu Mwenyezi Mungu, aliwahutubia waumini wote na kisasi, basi haijaandaliwa kwa waumini wote kukusanyika kwa ajili ya kulipiza kisasi, kwa hivyo wakamsimamisha mtawala badala yao kwa kusimamia kisasi na adhabu zingine".
Kusimamia adhabu katika wakati huu wa sasa chini ya hali ya taasisi kumepewa mamlaka maalumu ambayo imekabidhiwa kwake. Nayo ni mamlaka ya utendaji, na mamlaka hii haiwezi kutekeleza adhabu mpaka mamlaka inayofaa ya mamlaka ya mahakama iamue juu yake. Huchunguza tukio mahususi, hukusanya ushahidi na dhana, huhoji mashahidi, huchunguza hali na mazingira, na kisha kuagiza adhabu maalumu ndani yake. Mamlaka haya, kwa upande wake, hayajitegemea adhabu ambayo haijaainishwa katika sheria inayotumika nchini, ambayo huchaguliwa na kutungwa na mamlaka inayofaa ya mamlaka ya kutunga sheria. Na kila mamlaka kutokana na hizi tatu inachukuliwa kuwa mlezi wa jambo ambalo lilianzishwa.
Mwanachuoni Ibn Ashour alisema katika kitabu cha: [At-Tahrir na At-Tanweer 5 / 97-98, Al-Dar Al-Tunisia Lel-Nashr] - wakati wa kutafsiri Aya ya Mwenyezi Mungu: {Enyi mlio amini! Mt'iini Mwenyezi Mungu, na mt'iini Mtume na wenye madaraka katika nyinyi.} AN NISAA: 59] wenye madaraka katika umma ni watu ambao wamepewa dhamana na watu kusimamia mambo yao na kuwategemea, kwa hivyo jambo linakuwa kana kwamba ni moja ya majukumu yao.. Kwa hivyo wale wenye mamlaka hapa ni wale walio badala ya Mtume, kuanzia Khalifa hadi gavana, na kutoka kwa makamanda wa majeshi, na kutoka kwa wanazuoni wa Masahaba na Mujtahid katika wenye elimu katika nyakati zilizopita, na wale wenye mamlaka ni wale ambao pia wameitwa Ahl Al-Hal wa Al-Aqd].
Kwa hivyo, ukweli kwamba kusimama kwa watu binafsi sasa kwa ajili ya kutekeleza adhabu ni ukiukaji wa wamiliki wa mamlaka hizi tatu; Mhalifu anaweza kuadhibiwa bila adhabu iliyoamuliwa kwake kisheria, na kabla ya hapo, anahukumiwa na hawa wanaokiuka bila uchunguzi au utetezi. Halafu, adhabu hufanyika baada ya hapo bila mtaalamu, na wakati mwingine, adhabu hutolewa kwa watu wasio na hatia, na yote haya mwishowe hupelekea machafuko kwenye jamii na kasoro katika utaratibu wake wa umma.
Ipasavyo, na katika muktadha wa swali: Kile ambacho kila familia ya wanaume wawili waliouawa inachotaka kukifanya ni kulipiza kisasi kwa ajili ya marehemu wake kutoka kwa mmoja wa jamaa wa mtuhumiwa wa mauaji, hali ambayo ni uhalifu mkubwa na ni haramu. Kwa sababu inahalalisha machafuko, udhalimu na shambulio dhidi ya roho zisizo na makosa bila haki na uhalali.
Na Mwenyezi Mungu Mtukufu ni Mjuzi zaidi
Amanat Al-Fatwa